Bedrijfsbeëindiging: afscheid nemen en opnieuw beginnen

Een half leven lang bestiert Joke van Haandel-de Frankrijker met haar man Cor een kleine melkveehouderij in het Noord-Brabantse dorp Zeeland. Na het plotseling overlijden van Cor zet ze een punt achter het boerenleven. Ze vertelt over het afscheid van haar man, het bedrijf en haar thuis - en de weg naar een nieuwe start.

Primitief' noemt Joke van Haandel-de Frankrijker de uit de 17e eeuw stammende woonboerderij aan de Langenboomseweg in het Noord-Brabantse dorpje Zeeland, die ze in 1982 aantreft. Met haar man Cor neemt ze in dat jaar de boerderij met drie bijbehorende percelen over van haar overleden schoonvader.

'We woonden daarvoor in het dorp, in een huis met alles erop en eraan,' vertelt ze. 'Hier was helemaal niets: geen gas, water of licht. We kochten het ook nog in een slechte tijd, met 12 procent rente. Maar van mijn vader heb ik geleerd dat als je maar zuinig bent en netjes aflost, alles goedkomt. 'Eerst verdienen, dan kopen', zei hij altijd. Maar hiervoor moesten we wel naar de bank.'

In de jaren daarna voorziet het echtpaar langzaam maar zeker de woonboerderij van het nodige comfort en bouwt bovendien een tweede woning op het erf. Cor werkt overdag in een houtbedrijf in het nabijgelegen Mill, Joke ruilt haar werk in een restaurant in Uden al snel in voor een baan als boekhoudster in de broekenfabriek dichterbij huis. Dat is nodig, want het paar kan elk vrij uurtje goed gebruiken voor het uitdijende melkveebedrijf.

'In mijn vrije tijd hielp ik mee met het voeren, melken en binnenhalen van de koeien en wanneer er gekalfd moest worden. Ik deed ook vrijwilligerswerk, maar de boerderij ging bij Cor altijd voor. Het was een heel druk bestaan, maar we vulden elkaar aan.' Kinderen krijgt het paar niet. 'Onvervulde wensen komen ook in het leven voor,' relativeert ze. 'Ik ben heel dankbaar voor alle tijd waarin we samen gewerkt hebben en hier gelukkig gewoond hebben.'

Na ruim veertig jaar komt het boerensprookje van het echtpaar dan helaas toch ten einde: Cor komt tamelijk onverwacht te overlijden. Na een tijdje de koeien te hebben aangehouden, besluit Joke dat het tijd is om afscheid te nemen van het boerenleven. Zij schakelt vastgoedspecialist Wouter van der Velden van uit Uden in, die is gespecialiseerd in agrarisch en landelijk vastgoed.

Alle expertise uit het boekje

'Het start altijd met een 'standaard' verkoopopdracht, maar gaandeweg bleek dat deze verkoop zo'n beetje alle inhoudelijke expertises uit het boekje vergde,' vertelt Van der Velden. 'In vaktermen heet dit VAB - vrijkomende agrarische bebouwing. De opstallen zijn prachtig en authentiek, maar de kans dat een nieuwe veehouder hier nog bedrijfsmatig iets mee kan, is zo goed als uitgesloten. Daarom zijn we eerst gestart met het verkennen van alternatieve, niet-agrarische gebruiksmogelijkheden.'

Hierop stapte Van der Velden naar de gemeente. 'De grootste groep potentiële kopers bevindt zich onder de particulieren, die agrarische bestemming vaak maar lastig vinden, met name omdat dit moeilijker financierbaar is. We hebben naar de gemeente in een uitgebreide motivatie betoogd dat ook de omgeving van een bestemmingswijziging profiteert. Er is milieuwinst voor de omwonenden en de 17e-eeuwse boerderij met cultuurhistorische waarde, die gek genoeg geen enkele beschermde status had, kan behouden blijven. Een win-win-winsituatie.'

Nadat de gemeente besloot medewerking te willen verlenen aan een herbestemming, zorgde voor een correctie van de kadastrale grenzen. 'De erfgrenzen liepen als een zaagtand rond het bedrijf. Met medewerking van de buurman hebben we die laten corrigeren en kadastraal vastgelegd. Ook is er afstemming geweest met een jurist en notaris vanwege wensen in het testament.'

Uiteindelijk vond de makelaar een gemêleerd gezelschap van enthousiaste kopers. De niet meer noodzakelijke fosfaatrechten waren snel weg. De boerderij (beide woningen en de veldschuur) gingen naar één koper, de drie percelen landbouwgrond werden gesplitst verkocht.

Vrijwillige kavelruil

De levering vond uiteindelijk plaats door middel van een vrijwillige kavelruil (WILG); een fiscaal gunstige levering, waarbij geen overdrachtsbelasting verschuldigd is. Dit is een complexe constructie met veel vormvereisten, maar dankzij zijn kennis en netwerk wist de NVM-makelaar de juiste personen bij elkaar te krijgen.

Van de overige landbouwgrond ging een strook van zeven meter naar een buurman die dit bij zijn tuin wilde betrekken. Ook ging er zo'n 1.000 vierkante meter naar een hobby-paardenhouder. Ongeveer een hectare wijstgrond, een bijzonder lokaal aardkundig verschijnsel waarbij grondwater omhoog komt, ging voor natuurherstel naar de Stichting Nieuwe Natuur - in lijn met wat de verkoopster graag wilde.

Terug naar het dorp

Ten slotte begeleidde de NVM Agrarisch & Landelijk-makelaar nog bij de officiële bedrijfsbeëindiging en het huren van een levensloopbestendige nieuwbouwwoning: na ruim veertig jaar boerenleven gaat mevrouw Van Haandel-de Frankrijker terug het dorp in. 'Het afscheid nemen is moeilijk, we zijn zo gelukkig geweest daar,' besluit ze. 'Maar ik leef er naartoe om opnieuw te beginnen in een nieuwe woning. Mijn neef heeft een mooi boek met foto's van de boerderij gemaakt, dus alle herinneringen neem ik mee.'