Onteigening: een weg door de wei

Even leek het erop dat een provinciale weg dwars door het melkveehouderijbedrijf van Feike en Anita Meijer zou komen. NVM Agrarisch & Landelijk-makelaar Jos Ebbers stak daar een stokje voor.

Wie jaren op dezelfde plek woont en werkt – in het geval van Feike Meijer vijftig jaar – zit niet te wachten op een onteigeningszaak. En al helemaal niet op een weg die een bedrijf precies in tweeën klieft. Anita en Feike Meijer besloten dan ook snel in actie te komen, toen ze in 2013 hoorden dat dit plan bestond voor hun grond in Drachtstercompagnie. “Al bijna tien jaar werd gesproken over een nieuwe weg op de grens van Friesland en Groningen, maar bij deze versie van het plan hadden wij natuurlijk geen enkel belang”, zegt Feike Meijer.

Stem van de boeren

Anita en Feike Meijer gingen daarom naar de bijeenkomsten die de provincie over de plannen had belegd. Daar ontmoetten ze Jos Ebbers, NVM Agrarisch & Landelijk-makelaar van Wijmenga Makelaars en Rentmeesters uit Burgum, en expert op het gebied van onteigening. “Ebbers vertegenwoordigde de stem van de boeren. Uiteindelijk werd het plan van de baan geveegd. Twee jaar geleden kwam de provincie met een nieuw plan voor de aanleg van een ontsluitingsweg naar een aantal huizen. Daarvoor was een klein strookje grond aan de rand van onze kavel nodig”, aldus Meijer.

Meijer kreeg een complexe overeenkomst toegestuurd. “Bij een transactie tussen boeren spreek je onderling een prijs af, teken je een contract bij de notaris en dan is het klaar. In dit geval werkte dat anders”, zegt hij. Makelaar Ebbers vult aan: “Boeren weten in het algemeen goed wat hun land waard is. Alleen is dit geen eenvoudige handel, maar een stelsel van spelregels dat bepaalt hoeveel knikkers er uitgedeeld worden. Je hebt geen referentiekader – al ben je nog zo’n handige handelaar – en daardoor weet je nooit of je het goed hebt gedaan.”

Meijer ontdekte pas later dat hij recht had op een adviseur en schakelde Jos Ebbers in. “Het is bij onteigening van belang dat er vermogens- en inkomenstechnisch een gelijkwaardige positie bereikt wordt”, legt Ebbers uit. “Daarom worden de kosten voor het inschakelen van een deskundige vergoed door de partij die onteigent.”

Minnelijke onteigening

De overheid moet soms grond van particulieren of bedrijven aankopen voor de ontwikkeling van plannen die in het algemeen belang dienen, de aanleg van een bedrijventerrein, spoorlijn of weg bijvoorbeeld. Meestal gaat dit in goed overleg, zogenaamde minnelijke onteigening.

Ebbers komt in zijn werk vaak dit soort onteigeningszaken tegen. “Veruit de meeste onteigeningen hebben hetzelfde karakter als de situatie van familie Meijer. Ze komen niet bij de rechtbank terecht, je leest er niet over in de krant, maar er komt wel veel papierwerk bij kijken”, zegt Ebbers. In de overeenkomst die Meijer had gekregen miste Ebbers een paar belangrijke zaken. “Zo zou de erfgrens ergens halverwege een sloot komen, dat is later aangepast.”

In natura

Ebbers stipt het belang aan van het inschakelen van een NVM Agrarisch & Landelijk-makelaar in een vroeg stadium. “In de minnelijke fase heb je namelijk nog mogelijkheden om zaken in natura te regelen, in plaats van het te hebben over 10 eurocent meer per meter. In de laatste fase, bij de rechter, gaat het alleen nog maar over geld.”

Een voorbeeld van zo’n in natura-maatregel is het leveren van grond aan de boer op het moment dat de bouwers toch met grondverzet bezig zijn. Ook bij de familie Meijer is zo’n afspraak gemaakt, zodat zij de grond later zelf kunnen gebruiken om hun percelen mee te verbeteren.

Kavel krappe hectare groter geworden

De afspraken tussen Meijer en de provincie zijn rond. Toch kan het nog lange tijd duren voordat het werk daadwerkelijk uitgevoerd wordt. Ebbers: “We hebben een goede start gemaakt. Nu is het opletten of de afspraken correct nageleefd worden.” Het stuk grond is geruild met een ander perceel dat Meijer eerder huurde van de provincie en daarmee is zijn kavel zelfs een krappe hectare groter geworden.

“Natuurlijk heb je liever dat er helemaal niet op je grond gebouwd moet worden”, vindt Meijer, “maar met deze oplossing kunnen wij prima leven. Ik kan anderen aanraden om in zo’n situatie zo vroeg mogelijk een expert in de arm te nemen, voordat je er zelf in om gaat roeren. Dit is toch een vak apart.”